De Europese Commissie is de absolute winnaar van Brexit fase 1

Door Leo Wielstra

De complexiteit van de Brexit werd vooraf ingeschat als zeer hoog. Een van de moeilijkste onderhandelingen van deze eeuw. 27 landen die verenigd moeten worden, een zeer krap tijdschema, en een grote hoeveelheid thema’s waarop overeenstemming gevonden moeten worden. Toch is het gelukt om een deal te bereiken. Wat heeft Europa goed gedaan?

Een No-Deal scenario heeft zeer slechte gevolgen voor het VK

Artikel 50 houdt in dat bij het verstrijken van de tweejaars periode, het vertrekkende land teruggaat naar de normen van de WTO. Uitspraken van May dat ze liever geen deal had dan een slechte deal geven aan dat ze niet goed was ingelicht. Met deze consequentie is het voor alle partijen cruciaal om een akkoord te bereiken binnen de tijdlijnen. Ironisch dat artikel 50 geschreven is door een Britse diplomaat...

Procesleiding vanaf de start

Vanaf 1 oktober 2016 bezocht Barnier alle 27 Europese hoofdsteden om de 27 landen te verenigen op de 4 kernwaarden en de hoofdlijnen van het proces: pas na het inroepen van artikel 50 door het VK zou onderhandeld worden over de scheiding; en daarna over de toekomstige relatie. Verder werden de tijdslijnen ingekort door Barnier: de twee jaar van artikel 50 wordt ingekort door de goedkeuring van de principes door de Europese Council; en aan het eind door de goedkeuring van het akkoord door het Europese Parlement. In januari 2017 gaf hij aan dat ook de nationale parlementen het akkoord moeten goedkeuren.

Een snelle benoeming van de Chief Onderhandelaar

Het Brexit referendum vond plaats op 23 juni 2016. Op 13 juli 2016 presenteerde de nieuwe minister president Theresa May haar team, met David Davis als hoofd onderhandelaar voor het VK. Op 27 juli 2016 werd Michel Barnier officieel benoemd door de Europese Commissie als hoofd onderhandelaar. Op 1 oktober was zijn team compleet.

Een ongedeelde Europese positie

Vrij verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal. Dat zijn de 4 vrijheden van de Europese Unie. En het land dat de EU verlaat, moet een slechtere positie overhouden. En de verslechtering moet groot genoeg zijn om andere landen af te schrikken hetzelfde te doen. Gedurende het gehele proces is er geen enkele afwijking van deze positie geweest. Was dit de minimum positie waarop de belangen van alle spelers overeenkwamen?

Beperking tot 3 hoofd onderwerpen

In de oorspronkelijke documenten van de EU was sprake van een groot aantal onderwerpen, variërend van Gibraltar tot de militaire bases van het VK in Cyprus. Uiteindelijk zijn er drie onderwerpen overgebleven als conditie voor doorgaan naar de volgende fase: De rechten van de burgers; Ierland; en de financiële verplichtingen. Een beperking van de scope maakt de onderhandeling gemakkelijker.

Conclusies voor fase 2

We kunnen niet veronderstellen dat fase 2 net zo verloopt als fase 1. Het niet bereiken van financiele overeenstemming heeft voor alle Europese landen budget consequenties. Hetzelfde geldt voor de burgerrechten. Vandaar dat de rijen gesloten konden blijven.

Fase 2 gaat over de toekomstige relatie met het Verenigd Koninkrijk. De belangen van de landen aan de Noordzee zijn anders dan die van de Oost Europese landen. Het gaat nog een hele toer worden voor Barnier om hier eenheid te vinden en te bewaren. Verder is er altijd het risico dat de hoofdrolspelers wijzigen..